Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı, DSM 5 tanı ölçütleri dikkate alınarak uzman gözlemi ve aileden alınan bilgilerle uzmanlar tarafından konabilir.
Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayımlanan DSM, hem çocuklar, hem de yetişkinlerde görülen tüm psikiyatrik bozuklukları kapsar. DSM el kitabında bu bozuklukların nedenleri, görülme yaşı ve cinsiyet gibi özelliklere ilişkin istatistikler, bozuklukların gelişimine ilişkin öngörüler ile sağaltım önerileri de yer almaktadır. DSM sistemi ülkemizde psikiyatri uzmanları tarafından tanı koyma sürecinde yaygın olarak kullanılmaktadır. DSM 5 tanı ölçütleri aşağıda yer almaktadır.
DSM-5 Tanı Ölçütleri:
Toplumsal İletişim Ve Etkileşim
- Olağandışı toplumsal yaklaşım ve karşılıklı konuşamama,
- İlgilerini, duygularını paylaşamama,
- Toplumsal etkileşimi başlatamama ya da toplumsal etkileşime girememe,
- Toplumsal-duygusal karşılıklılık eksikliği,
- Sözel ve sözel olmayan bütünsel iletişim yetersizliği,
- Göz iletişimi ve beden dilinde olağan dışılıklar ya da el – kol hareketlerini anlama ve kullanma eksikliği
- Yüz ifadesinin ve sözel olmayan iletişimin hiç olmaması,
- Toplumsal etkileşim için kullanılan sözel olmayan iletişim davranışlarında eksiklikler,
- Değişik toplumsal ortamlara göre davranışlarını ayarlama güçlükleri,
- Hayali oyunu paylaşma ya da arkadaş edinme güçlükleri,
- Akranlarına ilgi göstermeme,
- Akranlarıyla etkileşim kurma, etkileşimlerini sürdürme ve ilişkilerini anlama eksiklikleri
Kısıtlı, Yineleyici Davranışlar
- Basmakalıp ya da yineleyici motor eylemler,
- Yineleyici ve basmakalıp nesne kullanımı ve konuşma (oyuncakları, nesneleri sıraya dizme, ekolali / yankılama, kendine özgü deyişler vb.),
- Aynılık konusunda direnme,
- Değişikliklere karşı esneklik göstermeme,
- Törensel / ritüel sözel ve sözel olmayan davranışlar (örn. küçük değişiklikler karşısında aşırı sıkıntı duyma, geçişlerde güçlükler yaşama, törensel selamlama davranışları, hep aynı yoldan gitme isteği ve aynı yemeği yemek isteme vb.),
- Yoğunluğu ve odağı olağandışı olan, ileri derecede kısıtlı, değişiklik göstermeyen ilgi alanları (Alışılmadık nesnelere aşırı bağlanma ya da bunlarla uğraşıp durma, ileri derecede sınırlı ya da saplantılı ilgi alanları vb.),
- Duyusal girdilere karşı çok yüksek ya da düşük düzeyde tepki gösterme veya çevrenin duyusal yanlarına olağandışı bir ilgi gösterme (Ağrı / ısıya karşı aldırmazlık, özgül birtakım seslere ya da dokulara karşı tepki gösterme, nesnelere aşırı dokunma ve koklama vb.)
Belirtilerin 3 Yaştan Önce Görülmesi:
Belirtiler erken gelişim (0 – 3 yaş) döneminde başlamış olmalı,
Toplumsal Belirginlik:
Belirtiler, sosyal alanlarla ilgili ya da diğer önemli işlevsellik alanlarında klinik açıdan belirgin bir bozulmaya neden olmalı,
Toplumsal İletişim Beklenenin Altında:
Toplumsal iletişim genel gelişim düzeyine göre beklenenin altında olmalıdır.
Otizm Spektrum Bozukluğunun Gelişim Dönemlerine Göre Belirtileri
Otizm Spektrum Bozukluğu, doğumdan kısa bir süre sonra bazı belirtilerle kendini göstermeye başlar. Bu belirtileri erken fark eden ebeveynler veya uzmanlar bebeğin gelişimini ivedilikle desteklerler. Bu belirtiler gelişim dönemlerine göre belirtilmiştir.
6 – 24 Ay Arası Belirtiler
- 6 ayı geçtiği halde başkalarına gülümsemiyor,
- 12 ayı geçtiği halde sesler çıkarmıyor,
- 12 ayı geçtiği halde adına tepki vermiyor,
- 12 ayı geçtiği halde işaret parmağını kullanarak isteğini belirtmiyor,
- 12 ayı geçtiği halde bay bay, alkış yapma gibi becerileri taklit etmiyor,
- 12 ayı geçtiği halde ce – ee gibi sosyal oyunlara tepki vermiyor,
- 16 ayı geçtiği halde tek sözcük kullanmıyor,
- 18 ayı geçtiği halde basit yönergeleri yerine getirmiyor,
24 – 36 Ay Arası Belirtiler
- 2 yaşını geçtiği halde 2 sözcüklü anlamlı cümleler kuramıyor,
- Ebeveyn ya da kardeşi kendisiyle oynadığında karşılık vermiyor,
- Sosyal oyunlara katılmak istemiyor,
- Senaryolu oyunlar oynayamıyor,
- Beslenmede aşırı seçici davranıyor,
- Rutinlerine aşırı bağlılık gösteriyor,
- Oyuncaklarla amacına uygun oynamıyor,
Kanat çırpma ya da parmak ucunda yürüme gibi tekrarlayan davranışlar sergiliyorsa otizm spektrum bozukluğu durumunu şüphelendirebilir.